پرنده نگری و گردشگری مسئولانه -همراه با کودک

خاطرات سفرهای خانواده سنگچولی

پرنده نگری و گردشگری مسئولانه -همراه با کودک

خاطرات سفرهای خانواده سنگچولی

300 لانه چلچله دمگاه سفید!!!

علی و سمانه | چهارشنبه, ۳۰ ارديبهشت ۱۳۹۴، ۰۲:۲۳ ب.ظ | ۱ نظر

چلچله دمگاه سفید (House Martin)، پرنده مهاجری است که پاییز و زمستان را در شمال آفریقا و بهار و تابستان را در  اروپا و آسیا می گذراند. در بازگشت از سفر به یاسوج، به طور اتفاقی متوجه منظری ای کم نظیر شدیم! در جایگاه سوخت قره واقع در سه راهی لردگان -سمیرم- یاسوج نزدیک به 300 لانه و پرواز صدها چلچله دمگاه سفید مشاهده کردیم که با جیغ و سر و صدای فراوان مشغول لانه سازی بودند! 

تصویر 1- چلچله دمگاه سفید

این پرنده از خانواده ی چلچله ها است و حدود 12-15 سانتیمتر طول دارد. شناسایی آن از سایر پرستوها و چلچله ها طریق زیرتنه و کمر (Vent) سفید رنگ به راحتی امکان پذیر می باشد.

این پرنده در فصل زادآوری، لانه ای با هندسه و حجم کاری اعجاب انگیز زیر قسمت های برآمده (طاقچه ای) صخره ها می سازد. مواد تشکیل دهنده این لانه گِلی است که پرنده با منقار کوچک و ظریف خود از کنار حوضچه های آب و منابع گل حمل می کند. ابعاد ورودی 2.5x6.5 میلیمتر مربع می باشد.

تصویر 2- لانه چلچله دمگاه سفید

تصویر 2- لانه چلچله دمگاه سفید در حال لانه سازی

شرایط مشابهی با برآمدگی صخره ها، در زیر سقف خانه ها، پل ها و سازه های انسانی که تعداد آنها کم هم نیست و در همه جا پراکنده هستند، وجود دارد. لذا در موارد بسیاری چلچله های دمگاه سفید در کنار جمعیت های انسانی لانه سازی می کنند.

اگرچه رفت و آمد چلچله ها جهت لانه سازی و بزرگ کردن جوجه ها با سر و صدا و ریختن فضولات فراوان روی زمین همراه است، اما در اغلب مناطق کشور حضور آنها مایه ی خیر و برکت تلقی می شود و کمتر کسی اقدام به تخریب لانه ها می نماید.

چلچله های دمگاه سفید اغلب به صورت گروهی اقدام به لانه سازی می کنند. اگرچه پایبندی پرستوها به محل پیشین لانه سازی خود را ندارند، اما بسیاری از چلچله ها اغلب به محل قبلی بازمی گردند. طول زمان پرورش جوجه های آنها اندکی بیشتر از پرستوها می باشد. خوابیدن روی تخم ها در سومین مرحله جوجه آوری، ممکن است تا شهریور ماه نیز ادامه داشته باشد. این مسئله برای تعیین زمان برخی فعالیت های ساختمانی یا فعالیت هایی که در پرورش جوجه ها اختلال به وجود می آورند، دارای اهمیت می باشد. در برخی کشورها تخریب لانه در زمان ساخت یا در زمان استفاده ممنوع می باشد.

اگرچه در محل های بسیاری به ویژه داخل شهرها، جمعیت های قابل توجهی از چلچله ها با سروصدای فراوان که به صورت جیغ هستند در حال پرواز دیده می شوند، اما به طور کلی جمعیت آن ها در دنیا به دلایل مختلف در حال کاهش می باشد. کاهش محل های مناسب لانه سازی و تخریب عمدی لانه ها از دلایل عمده هستند.

روش های جدید طراحی و خانه سازی، مکان های مناسب کمتری را در اختیار چلچله ها قرار می دهد. در برخی کشورها، بروشورهایی به منظور بالابردن آگاهی عمومی در آسیب نرساندن به لانه چلچله ها و حتی تامین محل های مناسب بیشتر برای لانه سازی منتشر می گردد. حتی سازه های چوبی یا پلاستیکی کوچکی برای نصب در دیوار خانه ها تامین می گردد تا چلچله ها بتواند لانه خود را روی آن ها بسازند. این سازه ها حتما بایستی به صورت چندتایی نصب گردند. حتی اگر چلچله ها از این سازه ها استفاده نکنند، وجود آنها به صورت مکان مناسب لانه سازی، چلچله ها را به حضور در محل و اقدام به لانه سازی (در هر جای مناسب) تشویق می کند. بهتر آن است که یک منبع تهیه گِل به ابعاد حداقل یک مترمربع نیز در همان نزدیکی در محلی امن و قابل دسترس تامین گردد. چه بهتر که این منبع شامل نسبت های مناسبی از خاک، رس، آهک و حتی فضولاتی گاو باشد. اهمیت این مسئله در سالهای کم آبی بیشتر می باشد. در برخی کشورها مراکزی برای تهیه گل مناسب وجود دارد!

تصویر 3- لانه های آماده برای چلچله دمگاه سفید (nurturing-nature.co.uk)

برای جلوگیری از کثیف شدن حیاط خانه یا پنجره ها از فضولات چلچله ها، می توان زیرلانه آنها با فاصله مناسب طاقچه های با عرض بیشتر از عرض لانه نصب نمود.

در بازگشت از سفر به یاسوج، در مسیر یاسوج به سمیرم، هنگام عبور از کنار پمپ بنزین دوراهی بروجن با سرو صدای بیش از حد زیاد چلچله ها مواجه شدیم. با نگاهی به اطراف متوجه شدیم داخل پمپ بنزین نزدیک به 1000 چلچله دمگاه سفید در رفت و آمد هستند!! با نزدیک شدن به پمپ بنزین از دیدن دهها لانه گلی چلچله زیر سقف جایگاه شگفت زده شدیم!! 

تصویر 4- لانه های ساخته شده و در حال ساخت چلچله های دمگاه سفید کنار لامپهای روشنایی پمپ بنزین

تصویر 5- نتایج حضور چلچله ها!!

 

منابع:

· منصوری، جمشید؛ راهنمای صحرایی پرندگان ایران، انتشارات ایرانشناسی، چاپ دوم

· Public information: Accommodating Swallows, Swifts and house martins, Guidance notes for developers, builder, surveyors, architects and house holders. Produced by cornwall council.

· Porter, RF, S Christensen & P Schiermacher-Hansen. 1996. Field Guide to the Birds of the Middle East. T & AD Poyser, London.

 

  • علی و سمانه

نظرات  (۱)

  • یحیی مختاری
  • سلام خوبی ممنونم از زحماتی که برای معرفی طبیعت ایران می کشید. بسیار عالی .پسرعمو
    پاسخ:
    سلام، ممنون از لطف شما

    ارسال نظر

    ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
    شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
    <b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">