گردشگری انبوه در بازدید از غارها :: پرنده نگری و گردشگری مسئولانه -همراه با کودک

گردشگری انبوه در بازدید از غارها

علی و سمانه | سه شنبه, ۲۹ ارديبهشت ۱۳۹۴، ۱۰:۱۱ ق.ظ | ۰ نظر

گردشگری انبوه در بازدید از غارها

از آنجا که با فاصله ی کوتاهی از دو غار بسیار زیبا بازدید داشتیم، برآن شدیم تا در مورد فرهنگ صحیح بازدید از غار و اقدامات مناسب جهت حفاظت از غارها مطالعاتی داشته باشیم. تامل برانگیزترین نکته ای که در خصوص بازدید از غارها شنیده بودیم، «پرهیز از عکسبرداری با فلش به دلیل افزایش امکان رشد جلبک ها» بود. آیا واقعا فلش بر رشد جلبک ها تاثیرگذار است؟ حضور گردشگران در غارها چه عواقبی به دنبال دارد؟

گردشگری انبوه (Mass Tourism) همواره در کنار مزایایی که برای گردشگران و مردم محلی داشته، با معایب قابل توجهی همراه بوده است. این مسئله در خصوص غارهای در معرض بازدید عموم (Show Caves) نیز مطرح می باشد. تشکیل هر غار میلیون ها سال به طول می انجامد، اما با آغاز بازدید عموم آسیب های زیر اتفاق می افتند:

- نوشتن یادگاری روی دیواره ها و قندیلها

- شکستن اتفاقی یا عمدی قندیل ها

- رشد گیاهان در مجاورت چراغها

- لمس کردن سازندهای غار

- خروج از مسیر طراحی شده

اما مانند هر مقصد گردشگری دیگری، نمی توان برای جلوگیری از تخریب، بازدید عموم را لغو کرد. لذا به نظر می رسد «گردشگری پایدار» (Sustainable Tourism) تنها راه حل باشد. گردشگری پایدار در غارها به معنی فراهم آوردن امکان بازدید عموم با به حداقل رساندن آسیب به غار می باشد.

نوشتن یادگاری، شکستن قندیل ها (Vandalism/ Souvenir Hunters)

بسیاری از سازندهای غار سالانه یک یا چند سانتی متر در طول یا قطر رشد داشته و قابلیت ترمیم طی چند روز، چند سال و یا حتی صدها سال را ندارند. لذا با اطلاع رسانی و آموزش مناسب در خصوص سن قندیل ها و عدم امکان بازیابی آنها و نیز انجام مراقبت های لازم توسط متصدیان غار می توان تا حد زیادی از تخریب آنها جلوگیری نمود.

رشد گیاهان در مجاورت چراغها (Lampenflora)

یک واژه آلمانی است به معنای گیاهان لامپی که برای اولین بار در سال 1963 توسط Dobàt مطرح شد. این پدیده به شدت نور، دما، رطوبت و نوع لایه های زیرسطحی غار بستگی دارد. گیاهان در ابتدای امر تنها شامل جلبک و خزه هستند، اما کم کم ممکن است گلسنگ ها، سرخس ها و حتی گیاهان آوند دار نیز به آنها اضافه گردند.

تصویر 1- رشد خزه ها در سطحی وسیع- غار قوری قلعه

تصویر 2- رشد خزه ها- غار کتله خور

آسیبی که رشد گیاهان ایجاد می کند می تواند ترشح اسیدهای ضعیفی باشد که به مرور زمان موجب خوردگی سازندهای آهکی می گردد. رشد گیاهان در غار در صورتی که برطرف نگردد، پراکنش بسیار سریعی دارد به طوری که حتی ممکن است به جاهای دور از نور لامپ نیز گسترش یابد.

به منظور کاهش رشد گیاهان بایستی:

- بین لامپ و دیواره ها و سازنده های غار حداقل یک متر فاصله باشد.

- از لامپ های LED یا کاتودی سرد برای روشن کردن فضا استفاده شود.

- طیف نوری مورد استفاده حاوی حداقل مقدار طول موجهای مناسب گیاهان باشد.

- بعد از خروج بازدیدکنندگان لامپهای ماورای بنفش روشن شود.

بارزترین کاری که می توان برای کنترل رشد گیاهان انجام داد، کاهش انرژی منتشر شده از طریق کاهش نور ساتع شده و به کارگرفتن نوری که در طیف نوری خود طول موج مناسب رشد گیاهان را کمتر داشته باشد. برای مثال استفاده از لامپهای سرد کاتودی می تواند رشد گیاهان را تا 57% کاهش دهد.

به طور کلی روشن کردن لامپ ها در هنگام ورود بازدیدکنندگان و خاموش کردن آن ها در زمان خروج بازدیدکنندگان، به نسبت روشن بودن دائم چراغ ها در تمام ساعت کاری غار، سرعت رشد جلبک ها را کاهش می دهد. چرا که سازگار شدن گیاهان با دوره های روشنایی-خاموشی زمان و انرژی بر است. البته زمانی که جمعیتی از گیاهان به رشد مناسب و تعادل رسیدند، دیگر رشد پایداری دارند و نسبت به خاموش بودن چراغ ها برای زمان طولانی مقاوم تر می شوند.

روش خاموش کردن لامپ ها برای مدت طولانی (مثلا یک ماه) می تواند از گسترش سریع موجودات فتوسنتزکننده جلوگیری کند، اما از طرفی با حذف رقیبان، امکان بیشتری به گسترش گونه های مقاوم مانند Phormidium autumnale می دهد.

زمانی که رشد گیاهان دیده می شود، ضروری است که با ترکیبات شیمیایی برطرف گردد. البته بایستی نوع ماده به درستی و با دقت فراوان انتخاب شود که برای ساختار غار و افراد آسیب رسان نباشد. به همین دلیل به هیچ عنوان نباید از علف هرز کش های مورد استفاده در کشاوزی استفاده کرد. چرا که تجزیه این مواد در محیط غار بسیار طولانی است و اثر سمی آن تا مدتها باقی می ماند. می توان از محلول هیدروژن پراکسید 15% با رعایت ضوابط مربوطه استفاده کرد.

لمس کردن سازندهای غار

لمس کردن سازندها به ویژه با دستهای گِلی، می تواند موجب کثیف شدن آنها گردد و آلودگی برای همیشه در ساختار آنها باقی مانده و از زیبایی آنها بکاهد. همچنین ممکن است چربی انگشتان مانع از چسبیدن کلسیت های بیشتر به سطح گردد و نتیجه آن توقف رشد سازند باشد.

خروج از مسیر طراحی شده

حتی ردپای بازدیدکنندگان نیز اثرات جبران ناپذیری بر سازندهای غار که طی هزاران و شاید میلیون ها سال تشکیل شده اند، دارد. در غارهایی که برای بازدید عموم سازمان دهی شده اند، اغلب مسیر رفت و آمد با کف سازی مشخص شده است و لازم است بازدیدکنندگان از مسیر خارج نشوند. خارج مسیرهای طراحی شده اغلب ناهموار هستند و به دلیل رطوبت بالای غار لغزنده شده اند. راه رفتن بر روی چنین سطوحی در صورت بی دقتی می تواند منجر به آسیب شخصی گردد.

تصویر 3- مسیر طراحی شده برای بازدید- غار قوری قلعه

تصویر 4- مسیر طراحی شده برای بازدید- غار کتله خور

لزوم رعایت سکوت

بسیاری از ما زمان دیدن زیبایی های غار هیجان زده می شویم یا علاقمند به صحبت درباره آنان و یا صحبت های شخصی با همراهان در طول بازدید هستیم. به دلیل بسته بودن فضا و نیز پژواک صدا در برخی بخش ها و تالارهای غارها ممکن است موجب ناراحتی سایر بازدیدکنندگان و یا نشنیدن توضیحات راهنما شویم.

عکسبرداری از غار

بحثی که اغلب در بازدید از غارها مطرح می باشد، عکسبرداری است. در دنیا، در بسیاری از غارها عکسبرداری ممنوع می باشد. دلایل متعددی برای این امر متصور است:

- استفاده از فلش عکاسی موجب رشد جلبک می گردد.

-استفاده از فلش می تواند موجب اختلال موقت در بینایی بازدیدکنندگان گردد.

- توقف های متوالی جهت عکاسی می تواند موجب اختلال در نظم گروه بازدیدکنندگان گردد.

- در مواردی نیز برای انحصار عکس های توسط مالک یا بهره بردار غار می باشد.

در ادامه به معرفی مختصر غارهایی که در چندسال اخیر بازدید داشته ایم می پردازیم.

غار چال نخجیر

این غار در نزدیکی دلیجان واقع شده است. دهانه آن درون دره نسبتا وسیعی قرار دارد که در قدیم شکارگاه بوده و ظاهرا وجه تسمیه آن نیز به همین دلیل است. چال به معنی دره و نخجیر به معنی شکار می باشد. غار چال نخجیر در سال 84 به عنوان اثر طبیعی –ملی به ثبت رسیده است و یکی از مدیریت شده ترین بازدیدها را در سطح کشور دارد. در هنگام ورود به غار از بازدید کننده درخواست می گردد از همراه داشتن دوربین عکاسی و گوشی دوربین دار و به طور کلی عکاسی خودداری نمایند. همچنین در میان غارهایی که تا به حال بازدید کردیم، تنها در این غار به بازدیدکنندگان توضیح داده شد که دست زدن به سازندها موجب توقف رشد آنها می شود. همچنین در میان غارها و آثار تاریخی که تابه حال به آنها مراجعه کرده ایم (به جز موزه ها در شهرهای بزرگ) چال نخجیر تنها اثری بوده که دارای راهنمای خانم می باشد.

شهرستان دلیجان دارای آثار طبیعی و تاریخی متعدد و قابل توجهی مانند معبد خورهه می باشد که می توان در کنار برنامه بازدید از غار جای داد.

غار سهولان

غار آبی سهولان در 30 کیلومتری جنوب شرق شهرستان مهاباد قرار دارد. این غار در سال 1379 به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت گردید. بازدید از غار به وسیله قایق صورت می گیرد. کبوترهای چاهی فراوانی غار را مامن خود قرارداده اند. بازدید ما در اردیبهشت ماه سال 90 در فصل زادآوری پرندگان انجام شد. لذا دهانه غار تعداد زیادی لانه کبوتر چاهی وجود داشت.

تصویر 7- غار سهولان

تصویر 8- مسیر آبی غار سهولان

تصویر 9- عروس دریایی

غار قوری قلعه

این غار به قدمت 65 میلیون سال یکی از بزرگترین غارهای آبی آسیا می باشد که در بخش های غربی کوه های زاگرس قرار دارد. در سال 1380 این غار به عنوان اثر طبیعی-ملی ثبت گردید. 3140 متر از طول غار شناسایی شده اما تنها 450 متر از آن در معرض بازدید عموم است. تعدادی از مناظر فوق العاده زیبای غار مانند تالار بلور در 1000 متری قرار دارد که قابل دسترس عموم نمی باشد، اما عکس های آن موجود است.

مسیر دسترسی به غار در جاده کرمانشاه-پاوه با تابلو مشخص شده است. فاصله این غار از کرمانشاه 85 کیلومتر و از پاوه 25 کیلومتر می باشد. ورودی غار در دره ی نسبتا وسیعی قرار دارد که محوطه سازی مناسبی برای سرویس دهی به گردشگران ایجاد شده است. ورودیه برای هر نفر 4500 تومان در سال 94 می باشد. ساعت بازدید 8 صبح تا 8 شب اعلام شده اما عملا 9 صبح تا 6 عصر می باشد. واحدهای اقامتی با شبی 30،000 تومان وجود دارد که تنها شامل یک اتاق و دستشویی بدون حمام می باشد. امکان کمپینگ در محوطه نیز وجود دارد.

تصویر 10- معرفی غار قوری قلعه

تصویر 11- ورودی غار

تصویر 12- زیبایی های غار

تصویر 13- زیبایی های بخش های غیر قابل بازدید برای عموم

غار کتله خور

با ابهت ترین غاری که تا کنون بازدید کرده ایم، غار کتله خور می باشد. شاید دلیل آن بزرگی و عظمت تالارها و نیز طول زیاد مسافت طی شده برای بازدید (1500 متر) باشد.

ورودی برای هر نفر در سال 94، 8000 تومان می باشد. بازدید به صورت گروهی و با فاصله یک ساعت و ربع (طول زمان رفت و برگشت هر گروه) و به همراه یک راهنما صورت می پذیرد. ساعت شروع بازدید بر حسب تعداد بازدیدکنندگان حاضر در سانس اول ساعت 9 تا 10 صبح می باشد.

بازدید همه روزه به جز ایام عاشورا و تاسوعا امکانپذیر می باشد. دسترسی به غار از طریق شهر گرماب و یک جاده آسفالت به طول 6 کیلومتر می باشد. مسیر کاملا مشخص شده و در محل های لازم تابلوهای راهنما وجود دارند. گرماب در جاده اقلید- بیجار واقع شده است. برای رسیدن به منطقه می توان از جاده قدیم یا آزادراه تهران-زنجان به اقلید و از آنجا به گرماب رفت.

در شهر کوچک گرماب اقامت مسافری به صورت واحدهای آپارتمانی یا ویلایی مستقل با قیمت های 50،000 تومان (تک خوابه) و 100،000 تومان (دوخوابه) در سال 94 به وفور وجود دارد. اقامتگاه ما خانه ای نسبتا بزرگ و تمیز و با مسئولیت فردی بسیار متین و خوش برخورد به نام آقای معصومی بود.