کویر: سکوت، زیبایی :: پرنده نگری و گردشگری مسئولانه -همراه با کودک

کویر: سکوت، زیبایی

علی و سمانه | شنبه, ۲۹ فروردين ۱۳۹۴، ۰۱:۰۹ ب.ظ | ۱ نظر

پارک ملی کویر

27 و 28 فروردین ماه 94

سکوت و زیبایی بکر و منحصر به فرد کویر همواره برای ما لذتبخش بوده است. پیشتر در مناطقی مانند پارک ملی توران و منطقه حفاظت شده نایبند، ساعت ها در مراتع کویری و بخش هایی نیز در کویرهای واقعی (کویر فاقد گیاه) گشت زنی کرده بودیم. در پارک ملی کویر نیز پیشتر تا کاروانسرای قصر بهرام و رمل های مجاور کاروانسرای مرنجاب پیش رفته بودیم. اما همیشه فاصله ی قصربهرام تا مرنجاب به دلیل وجود رمل ها و شن های روان برای ما سوال بود. لذا بسیار علاقمند بودیم که این مسیر را طی کنیم.

پس از اخذ مجوز ورود به پارک ملی کویر از گرمسار و خروج از مرنجاب و همراهی چهار نفر از دوستان عزیز، آقایان آرش حبیبی، آرش یکدانه، داریوش دانش باقری و فرهاد رضوی، راهی کویر نوردی دو روزه شدیم.

در سفر این هفته نیز هوای بهاری و خنک، همراهی دوستان خوش فکر و خوش سفر، مشاهده باران کویر، منظره های بی نظیر، آسمان پر ستاره، پویایی حیات وحش کویر، همه و همه سفری فوق العاده را رقم زد.

کویر مرکزی ایران

برگرفته از گزارش سازمان محیط زیست

«مجموعه کویر مرکزی مشتمل بر پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر با وسعت 670000 هکتار(پارک ملی 420000 و منطقه حفاظت شده 250000 هکتار) در محدوده استانهای تهران، سمنان و اصفهان قرار دارد. اراضی این مجموعه که شامل دشت های وسیع و ارتفاعات معتدد می باشد از نظر تقسیم بندی انجام شده در مورد زیستگاههای حیات وحش ایران شامل زیستگاههای بیابانی، استپی و کوهستانی می باشد. مهمترین منطقه کوهستانی پارک ملی رشته سیاه کوه واقع در شرق پارک است که قله آن به نام سیاه کوه 1885 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بلندترین نقطه پارک به شمار می رود.

بر اساس مطالعات انجام شده در حال حاضر در این مجموعه تعداد 31 گونه پستاندار، 131 گونه پرنده و20 گونه خزنده وجود دارد که رقم قابل ملاحظه ای تشکیل می دهد. در منطقه ای مانند پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر که میزان بارندگی در دشت های آن بسیار ناچیز، رطوبت نسبی پائین و میزان دما در طول روز بالا می باشد جانوران موجود آن در شرایط سختی به سر می برند که کمبود منابع تأمین کننده آب مورد نیاز بدن حیوانات از مهم ترین عوامل محدود کننده زندگی حیات وحش در این گونه مناطق به شمار می رود.»

تصویر 1- موقعیت پارک ملی کویر

برای ورود به پارک ملی کویر از سمت شمال دو مسیر وجود دارد، یکی گرمسار و جاده سنگفرش و دیگری پیشوا. در سفر پیشین در سال 91 از مسیر دوم وارد منطقه شدیم. در این مسیر ایست بازرسی سپاه قرار دارد و اغلب سختگیری های فراوانی برای ورود وجود دارد. در ایست بازرسی مذکور به ما گفته شد تا 20 کیلومتر آتی به هیچ وجه در مسیر توقف نداشته باشید، در صورت توقف احتمال تیراندازی وجود دارد! لذا برای راحتی کار و نیز برای دیدن جاده سنگفرش، مسیر نخست را انتخاب کردیم.

برای اخذ مجوز بر اساس آیین نامه بازدید از مناطق چهارگانه محیط زیست، پس از تماس با محیط زیست استان سمنان، فرم مربوطه را تکمیل و ارسال کردیم. همچنین هزینه های ورود و شب مانی، رو بر اساس تعداد نفرات به حساب مربوطه واریز کردیم. واریز باید قبل از ورود به پارک انجام شود و فیش واریز رو به همراه داشته باشیم.

روز نخست

انتهای شهر گرمسار پس از پر کردن باک ماشین ها و برداشتن بنزین ذخیره به سمت جاده سنگفرش حرکت کردیم. در ابتدای مسیر به کویر روستای کوچکی به نام کوشک با مزارع سرسبز قرار دارد. ساعت 7 تا 9 صبح به پرنده نگری و صرف صبحانه در فضای دل انگیز منطقه پرداختیم.

تصویر 2- مزارع سرسبز روستای کوشک

تصویر 3- سسک سر دودی

تصویر 4- شانه به سر

تصویر 5- چکاوک پنجه کوتاه

تصویر 6- سنگ چشم دم سرخ

جاده ی سنگفرش تا قصر بهرام

به فاصله ی اندکی از روستای سرسبز، جاده ی کویری با شن های روان شروع می شود.

تصویر 7- ورود به کویر از جاده سنگفرش

جاده سنگفرش- این طور که ما در منابع خواندیم- در زمان صفوی ساخته شده و محل عبور و مرور کاروان ها بوده. عرض جاده به اندازه 8 تا 12 سوار کنار هم بوده. چیزی که امروزه از این جاده باقی مانده به صورت سنگ های سیاه چیده شده بر روی هم و تعدادی پایه های پل داخل مسیل ها می باشد.

تصویر 8- جاده سنگفرش

تصویر 9- زیبایی های کویر در مسیر جاده سنگفرش

تصویر 10- رسیدن به کاروانسرای قصر بهرام

با رسیدن به قصربهرام، محیط بان منطقه به سمت ما آمد و مجوز حضور را ما را کنترل کرد. چند دقیقه پس از رسیدن ما، تعداد زیادی خودروی شاسی بلند وارد شدند. محیط بان گفت امشب یک جمع 120 نفری مهمان هستند. از آنجا که کاروانسرا بسیار شلوغ می شد و ما نیز وقت کافی برای رسیدن به سفیدآب را داشتیم، تصمیم گرفتیم شب را در سفیدآب اقامت داشته باشیم.

در کنار کاروانسرا باغچه ی کوچک و سرسبزی وجود دارد که تعداد زیادی پرنده را به خود جلب می کند. پس از مشاهده ی پرندگان و گرفتن چند عکس برای صرف نهار به سمت کاروانسرای عین الرشید در نزدیکی قصر بهرام و در مسیر سفیدآب حرکت کردیم.

تصویر 11- سهره گلی

تصویر 12- سهره گلی، زردپره سرسیاه و گنجشک خانگی نر و ماده بر روی یک درخت

قبل از حرکت برنامه خود را به سر محیط بانی منطقه اطلاع دادیم. ایشان ساعت حرکت ما از عین الرشید را جویا شدند و گفتند زمان تخمینی ورود ما به سفیدآب را از طریق بیسیم به محیطبانی سفیدآب اطلاع می دهند.

کاروانسرای عین الرشید

در مسیر کوتاه قصر بهرام تا عین الرشید، آقای باقری، در کناره های جاده فسیل هایی را نشان دادند که بقایایی از دریای تتیس هستند. شاید تصور آن سخت باشد که میلیون ها سال پیش در این کویر خشک دریای بزرگی وجود داشته است. لذا دیدن صدف در این منطقه بسیار جالب است.

تصویر 13- فسیل های صدف در اطراف کاروان سرای عین الرشید

تصویر 14- این هم فسیل دماغ فیل!!!

تصویر 15- کاروانسرای عین الرشید و چشمه مجاور آن

در زیستگاه های بیابانی و کویری وجود چشمه ها اهمیت بالایی برای حیات وحش منطقه دارد. به همین دلیل بهترین جایی که می توان پرندگان و پستاندارن را مشاهده کرد - به ویژه در هوای گرم- معمولا نزدیک چشمه می باشد. اغلب برای جلوگیری از هدر رفت آب و گاهی برای افزایش سطح دسترسی حیوانات به آب، آبشخورهایی در کنار چشمه احداث می کنند و آب را از طریق لوله یا شیلنگ هایی به آبشخورها منتقل می کنند.

در مراجعه به این چشمه گونه ی خاصی مشاهده نکردیم، اما روز بعد در کنار چشمه کاروانسرای سفیدآب یکی از زیباترین پرنده ها را دیدیم!

پس از صرف نهار در کنار کاروانسرا و زیر باران بهاری کویر به سمت سفیدآب حرکت کردیم. این بخش از مسیر با پستی و بلندی ها و سرسبزی بیشتری همراه بود تا سرانجام به مناطق خشک تبدیل شد.

تصویر 16- مسیر قصربهرام تا سفیدآب و آب انباری در این مسیر

در این مسیر، همچنین یک گله هفت تایی از جبیر مشاهده کردیم که با دیدن ما پا به فرار گذاشتند! جبیر از خانواده آهو های ایران و بسیار شبیه آهو می باشد. تفاوت های عمده بین جبیر و آهو عبارتند از:

- در جبیرها هر دو جنس نر و ماده شاخ دارند اما در آهوها تنها جنس نر دارای شاخ است.

- شاخ های جبیر اندکی به سمت یکدیگر خم شده اند که در آهو اینچنین نیست.

- جبیر نسبت به آهو در مناطق خشک تر و کویری تر دیده می شود و به همین دلیل به آهوی کویر نیز معروف است.

تصویر 17- گله ای از جبیر ها در مسیر سفیدآب

با رسیدن به پاسگاه محیطبانی سفیدآب، روز در حال اتمام بود. محیطبانی مذکور یک ساختمان دوطبقه در دامنه تپه ها و مشرف با دشت بزرگی می باشد. در نزدیکی محیطبانی یک ساختمان کوچک بلااستفاده قراردارد که ایوان بزرگ آن بهترین مکان برای برپاکردن چادرها بود. مقابل ایوان مذکور، خرابه هایی از یک بنای باستانی قراردارد.

تصویر 18- بنای باستانی سفیدآب

جلوی دیوارها مقداری گوشت و غذاهای بودار ریختیم تا فرصتی برای دیدن روباه، شغال و ... فراهم گردد. پس از فرارسیدن تاریکی، حدود ساعت 10 شب، به کمک نور چراغ قوه های دوربرد، چشم های براق نمایان شدند. 2 یا 3 روباه شنی برای خوردن غذاها آمده بودند.

روباه شنی یکی از روباه های ایران است که با گوش های بزرگ و دمی که برای جثه ی کوچک و لاغر آن بزرگ به نظر می رسد شناخته می شود. در تاریکی شب ما امکان عکاسی از روباه ها را نداشتیم.

روز دوم

با توجه به مسافت های باقیمانده از سفر، نیازی به زود بیدار شدن نبود. لذا حدود ساعت 7 بیدار شدیم و پس از صرف صبحانه به سمت کاروانسرای سفیدآب رفتیم. این کاروانسرا در فاصله حدود یک کیلومتری از محیطبانی قرار دارد.

تصویر 19- کاروانسرای سفیدآب

در بازگشت از کاروانسرا، در نزدیکی آبشخور متوجه چند پرنده روی زمین شدیم. رنگ آنها پوشش خوبی برای مخفی شدنشان بود. با کمی دقت دریافتیم باقرقره گندمگون هستند!! باقرقرها پرنده های بسیار زیبایی هستند که مدتها بود در آرزوی دیدنشان بودیم.